How to start organic vegetable farming in Maharashtra: सेंद्रिय शेती ही एक पर्यावरणपूरक आणि आरोग्यदायी पद्धत आहे, ज्यामुळे नैसर्गिक घटकांचा वापर करून चांगल्या दर्जाची उत्पादने तयार करता येतात. महाराष्ट्रातील शेतकरीही आता रासायनिक शेतीला फाटा देऊन सेंद्रिय शेतीकडे वळत आहेत. जर तुम्हालाही सेंद्रिय भाजीपाला शेती सुरू करायची असेल, तर काही महत्त्वाच्या बाबींची काळजी घेणे गरजेचे आहे. चला तर मग, सेंद्रिय भाजीपाला शेती कशी सुरू करावी याबाबत सविस्तर जाणून घेऊया.
Table of Contents
सेंद्रिय भाजीपाला शेती म्हणजे काय?
सेंद्रिय शेती म्हणजे एक अशी पद्धत जिथे रासायनिक खते, कीडनाशके आणि इतर हानिकारक घटकांचा वापर टाळला जातो आणि नैसर्गिक पद्धतींचा अवलंब केला जातो. यामध्ये शेणखत, गांडूळ खत, कंपोस्ट खत, आणि जैविक कीडनाशकांचा वापर केला जातो. सेंद्रिय शेतीत रासायनिक घटक न वापरल्यामुळे मातीची सुपीकता वाढते, पर्यावरणाचे रक्षण होते आणि आरोग्यदायी भाजीपाला मिळतो.
महाराष्ट्रात सेंद्रिय शेतीची गरज
महाराष्ट्रात बदलत्या हवामानामुळे आणि पर्यावरणाच्या रक्षणाची गरज लक्षात घेता, सेंद्रिय शेतीकडे वळण्याची गरज आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना कमी खर्चात अधिक उत्पादन मिळवता येते आणि पर्यावरणासही मदत होते. तसेच, सेंद्रिय उत्पादनांना बाजारपेठेत वाढती मागणी असल्यामुळे शेतकऱ्यांना चांगला फायदा होतो.
सेंद्रिय भाजीपाला शेती सुरू करण्यासाठी महत्त्वाचे घटक
सेंद्रिय शेती सुरू करण्यासाठी खालील काही महत्त्वाचे घटक लक्षात घेणे गरजेचे आहे.
१. योग्य जमीन निवड
सेंद्रिय भाजीपाला शेतीसाठी मातीची गुणवत्ता अत्यंत महत्त्वाची आहे. मातीचा निचरा चांगला होणारी आणि सुपीक माती असणे गरजेचे आहे. महाराष्ट्रातील लाल माती, काळी माती, किंवा हलकी माती सेंद्रिय शेतीसाठी उत्तम मानली जाते. जमिनीची योग्य परिक्षण करूनच योग्य पिके निवडावीत.
सोयाबीनच्या दरात मोठी वाढ, जिल्ह्यानुसार सोयाबीन चा भाव today’s soyabean rates
२. सेंद्रिय खतांची निवड
सेंद्रिय शेतीत रासायनिक खतांचा वापर टाळावा लागतो. त्यामुळे शेणखत, गांडूळ खत, कंपोस्ट खत यांचा वापर करावा. ही खते नैसर्गिक असून मातीची सुपीकता वाढवण्यासाठी उपयुक्त असतात. खतांच्या वापरामुळे मातीतील जैविक पदार्थांचे प्रमाण वाढते आणि झाडांची वाढ चांगली होते.
३. पाणी व्यवस्थापन
सेंद्रिय शेतीत पाणी व्यवस्थापन खूप महत्त्वाचे आहे. ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर केल्यास पाण्याचा अपव्यय कमी होतो आणि पिकांना आवश्यकतेनुसार पाणी मिळते. यामुळे पाण्याची बचत होते आणि पिके चांगली वाढतात. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी पाणी व्यवस्थापनासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करावा.
४. नैसर्गिक कीड आणि रोग नियंत्रण
सेंद्रिय शेतीत रासायनिक कीडनाशकांचा वापर केला जात नाही. यासाठी नैसर्गिक पद्धतींचा वापर करून कीड नियंत्रण केले जाते. लसूण, मिरी, तुळस, आणि निंबोळी अर्क हे नैसर्गिक कीडनाशके म्हणून वापरले जातात. नैसर्गिक कीडनाशकांमुळे मातीतील जैविक घटकांचे संरक्षण होते आणि पिके हानीपासून सुरक्षित राहतात.
५. योग्य पिकांची निवड
सेंद्रिय शेतीत योग्य पिकांची निवड महत्त्वाची आहे. स्थानिक हवामान आणि मातीच्या गुणवत्तेनुसार पिके निवडावी. महाराष्ट्रात भेंडी, वांगी, टोमॅटो, पालक, कोबी यासारख्या भाज्यांची सेंद्रिय पद्धतीने शेती केली जाते. स्थानिक पिकांची निवड केल्यास उत्पादन चांगले मिळते आणि खर्चातही बचत होते.
जर तुमच्याकडे जन धन खाते असेल तर तुम्हाला मिळणार एवढ्या पैशाचा फायदा Jan Dhan Yojana
६. बाजारपेठेचा अभ्यास
सेंद्रिय भाजीपाला उत्पादन केल्यानंतर त्याची विक्रीसाठी योग्य बाजारपेठ शोधणे महत्त्वाचे आहे. सेंद्रिय भाजीपाल्याला बाजारपेठेत चांगली मागणी असते. यासाठी स्थानिक बाजारपेठेचा अभ्यास करून आपल्या उत्पादनांना योग्य दर मिळविण्याचा प्रयत्न करावा. आजकाल ऑनलाइन विक्रीच्या माध्यमातूनही सेंद्रिय उत्पादन विकता येते.
७. प्रशिक्षण आणि योजना
सेंद्रिय शेतीत यशस्वी होण्यासाठी शेतकऱ्यांनी विविध प्रशिक्षण कार्यक्रमांत भाग घ्यावा. महाराष्ट्र शासनाच्या विविध योजनांचा लाभ घेऊन सेंद्रिय शेतीत पुढे जावे. यामुळे शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेतीविषयी अधिक माहिती मिळेल आणि त्यांना आर्थिक लाभ मिळण्याची शक्यता वाढेल.
एसटी महामंडळाच्या तिकीट दरवाढीची शक्यता आणि या नागरिकांना मिळणार मोफत बस प्रवास free ST travel
सेंद्रिय भाजीपाला शेतीसाठी आवश्यक साधनसामग्री
१. कंपोस्ट खत: जैविक घटकांपासून तयार केलेले कंपोस्ट खत मातीची गुणवत्ता वाढवते. २. गांडूळ खत: मातीतील जैविक पदार्थ वाढवण्यासाठी गांडूळ खत उत्तम पर्याय आहे. ३. पाणी साठवण क्षमता: योग्य पाणी व्यवस्थापनासाठी पाण्याचे साठवण तंत्र आणि ठिबक सिंचनाचा वापर करावा. ४. नैसर्गिक कीडनाशके: नैसर्गिक घटकांचा वापर करून तयार केलेली कीडनाशके शेतकऱ्यांना कीड नियंत्रणात मदत करतात.
सेंद्रिय शेतीत यशस्वी होण्यासाठी काही टिप्स
- शेतातील मातीची वेळोवेळी चाचणी घ्या: मातीची गुणवत्ता तपासण्यासाठी नियमित माती परीक्षण करून योग्य उपाययोजना करा.
- खतांचा संतुलित वापर करा: सेंद्रिय खतांचा प्रमाणबद्ध वापर पिकांच्या चांगल्या वाढीसाठी आवश्यक आहे.
- पाणी व्यवस्थापनात सुधारणा करा: ठिबक सिंचन किंवा स्प्रिंकलर पद्धतीने पाण्याचा कार्यक्षम वापर करा.
- नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर: पाण्याचे संवर्धन आणि उत्पादन क्षमता वाढवण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब करा.
सेंद्रिय भाजीपाला शेती ही पर्यावरणपूरक आणि आरोग्यदायी पद्धत आहे. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी सेंद्रिय शेतीकडे वळल्यास त्यांना उत्तम आर्थिक लाभ मिळू शकतो. यासाठी मातीची गुणवत्ता, योग्य पाणी व्यवस्थापन, सेंद्रिय खतांचा वापर, आणि बाजारपेठेचा अभ्यास करणे अत्यावश्यक आहे.
